Komunikacja interpersonalna to nic innego jak wymiana informacji pomiędzy minimum dwoma jej uczestnikami. Nośnikami danych komunikacyjnych są przede wszystkim słowa, ale też gesty, mimika twarzy i co ważne – ładunek emocjonalny, który uczestnik konwersacji przekazuje. Komunikacja jest niezbędnym elementem naszego życia, bo przecież rozmawiamy ze sobą nie bez przyczyny. Dowiedz się czym jest komunikacja interpersonalna, na czym polega ten proces oraz w jaki sposób skutecznie się komunikować? 

Komunikacja interpersonalna – z czego się składa? 

Model komunikacji składa się z kilku składowych. Podstawą tutaj jest oczywiście nadawca, odbiorca, a także sama treść wiadomości, którą chcą sobie przekazać. Nadawca musi posiadać intencję komunikacyjną, którą może być jakaś myśl, uczucie, pomysł, czy po prostu rozładowanie napięcia. Następuje kodowanie wiadomości czyli wypowiadanie odpowiednich słów tak aby odbiorca zrozumiał. Oczywiste, że kod (czyli po prostu język) musi  być więc bezwzględnie zrozumiały dla odbiorcy, inaczej niczego nie zrozumie i proces komunikacji się nie odbędzie.

Na każdą informację, która zostanie nadana działają dystraktory, które utrudniają przekaz. Zaliczyć do nich możemy np. złe samopoczucie odbiorcy, hałas w pomieszczeniu, brak skupienia na drugiej osobie, brzydką pogodę itp. Następnie odbywa się odkodowywanie wiadomości przez odbiorcę, a później jej interpretacja (czyli nadanie znaczenia informacjom odebranym), która często zależy od postrzegania własnego „ja”, samooceny, czy podstawowego ustosunkowania odbiorcy do świata.

Skuteczna komunikacja – co ją utrudnia? 

Niestety często proces komunikacji nie jest owocny, a dzieje się to z kilku powodów. Po pierwsze, gdy odbiorca ma za dużo informacji do przekazania, może okazać się, że z powodzeniem nie przekaże żadnej. Po drugie jeżeli nadawca nie przygotuje się do rozmowy, a jego komunikaty będą niejasne może to skutkować niezrozumieniem ze strony odbiorcy. Ważnym aspektem są, także okoliczności rozmowy. O ważnych tematach z przełożonym, nie będziemy rozmawiali, przecież w biegu i hałasie lub gdy pada na nas deszcz. Nie można umniejszać, także roli odbiorcy w procesie komunikacji, ponieważ jeżeli niedokładnie odbierze on informację (wybiórczo, nadto subiektywnie), to również zakłóci nasz proces. Odbiorca powinien, więc mieć przychylnie nastawione ucho, otwarty umysł i stosować parafrazę słów nadawcy w celu zwiększenia zrozumienia. Jak to zrobić?

Jak usprawnić komunikację interpersonalną? 

Parafraza to narzędzie komunikacyjne, który służy do potwierdzenia poziomu zrozumienia tego co się usłyszało. Stosowanie parafrazy pokazuje nadawcy, że jest aktywnie słuchany, a odbiorca chce go zrozumieć. Parafrazę zaczynamy od słów:

Jeżeli dobrze zrozumiałem to…

Rozumiem, że masz na myśli…

Czyli…

Zasady skutecznej komunikacji 

Żeby skutecznie się komunikować nadawca przede wszystkim powinien opracować plan porozumiewania się, a także zwrócić uwagę na kilka aspektów:

•  mieć świadomość swoich rzeczywistych intencji i dbać o to, aby były jasne dla odbiorcy,
•  nastawić się na odbiorcę i uwzględnić jego perspektywę,
•  uważać na przeładowanie informacyjne,
•  ważne informacje powtarzać wielokrotnie,
•  czynami wspierać słowne komunikaty,
•  starać się o stworzenie atmosfery zaufania, otwartości i życzliwości,
•  mieć na uwadze perspektywę utrzymywania stosunków z partnerem w przyszłości.

Warto pamiętać o zachowaniu wzajemnego zaufania i szacunku pomiędzy uczestnikami rozmowy.

Odpowiedzialna komunikacja 

Pojęciem godnym przywołania jest „język odpowiedzialności”. Odzwierciedla on gotowość do brania odpowiedzialności za swoje słowa, uczucia i przekonania. Służą do tego formy takie jak: „ja” lub „my”. Język „ja” jest wyrazem brania odpowiedzialności za swoje myśli i uczucia, co jest zjawiskiem pożądanym, należy jednak pamiętać, że jeżeli komunikatu „ja”  jest w wypowiedzi za dużo możemy zostać odebrani jako osoby narcystyczne. Forma „my” sygnalizuje przynależność do grupy, istnieje w celu podkreślenia poczucia wspólnoty, ale używana niestosownie może niesłusznie wyrażać uczucia w imieniu innych osób, które się do nich nie poczuwają.

Inaczej jest z językiem, który pomaga uniknąć odpowiedzialności za słowa. Będą to zwroty „to”, które przypisują odpowiedzialność jakiemuś niezidentyfikowanemu „temu”. Taki nawyk mówienia jest nieświadomym sposobem unikania zajęcia stanowiska w sprawie (np. to przykre, że taka jesteś). Innym zwrotem pomagającym uniknąć odpowiedzialności za własne słowa jest „tak, ale”, który pełni funkcję unieważniającą poprzednią myśl (np. bardzo dużo się napracowałeś, ale zamierzamy cię zwolnić). Forma „Ty” sygnalizuje, natomiast skupienie uwagi na drugiej osobie, szczególnie w rozmowie o wydźwięku pozytywnym. Może wydawać się oceniająca, zwłaszcza w sytuacjach konfrontacji ale używamy jej także aby kogoś pochwalić. Warto, więc pamiętać o tym, aby używać języka odpowiedzialnie i brać odpowiedzialność za własne słowa, używając odpowiednich zwrotów.

Komunikacja niewerbalna

W komunikacji interpersonalnej ważnym aspektem jest język niewerbalny, który jest często nieuświadomiony. Ma on charakter relacyjny, pełni więc funkcję społeczną, przekazuje ładunek emocjonalny. Najczęściej jest jednak niejednoznaczny dlatego zamiast od razu wyciągać wnioski co do znaczenia danego zachowania, lepiej zapytać bezpośrednio o przyczynę.

Komunikacja niewerbalna jest kształtowana kulturowo, bowiem pewne zachowania niewerbalne takie jak np. emblematy (symboliczne gesty) to ustalone w danej kulturze substytuty zwrotów werbalnych (np. ruch głowy z góry na dół w wielu kulturach oznacza przytaknięcie, ale w Chinach oznacza zanegowanie). Przez cały czas procesu komunikacji posługujemy się sygnałami niewerbalnymi, którymi są ruchy ciała, ruchy gałek ocznych, gestykulacja, mimika twarzy, dotyk, czy głos (parajęzyk, tempo mówienia, natężenie głosu, wysokość, ton, zaburzenia płynności- tzw. przerywniki), czy nawet ubiór i otoczenie, w którym prowadzimy rozmowę. Komunikacja niewerbalna spełnia kilka funkcji m.in. zastępowanie słów, uzupełnianie wypowiedzi, regulowanie konwersacji, czy zaprzeczanie słowom.

Dzięki procesom komunikacyjnym zaspokajamy swoje społeczne potrzeby, budujemy własną tożsamość i świadomość, pomagamy sobie i innym. Warto, więc poprawiać swój warsztat komunikacyjny, aby tak ważny aspekt naszego życia nie sprawiał nam problemów, a wręcz ułatwiał życie.

 

Opracowała Gabriela Witek

Na podstawie Adler, R., Rosenfeld, L., Proctor II, R. 2007: Relacje interpersonalne. Poznań, Dom wydawniczy Rebis, Rozdział 1: Procesy międzyosobowe; Rozdział 4: Język; Rozdział 6: Słuchanie; Rozdział 10: Klimat porozumiewania się.