Myślenie to czynność powszechna i wysoce zautomatyzowana, z tego też względu rzadko ją analizujemy. Mamy tendencję do myślenia o tym O CZYM myślimy, a nie JAK myślimy. Jest to z naszej strony racjonalne, bo gdybyśmy mieli myśleć o wszystkim co robimy i jak robimy, a oprócz tego zastanawiać się jak wtedy myślimy – z całą pewnością nie wpłynęło by to dobrze na naszą psychikę. Jednakże świadomość tego jak myślimy wydaje się mieć duże znaczenie, a to za sprawą różnorodności stylów myślenia jakimi wszyscy jesteśmy obdarzeni.

Style myślenia definicja

Według definicji styl myślenia to mechanizm określający szybkość i typ reakcji oraz naturalny sposób rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji, najprawdopodobniej uwarunkowany genetycznie lub zdeterminowany we wczesnym dzieciństwie. Definiuje nasze predyspozycje i słabe strony, czyli obszary do rozwoju.

Zazwyczaj przyjmujemy, że inni ludzie myślą tak jak my, lub podobnie do nas i używają identycznych mechanizmów. Nie uświadamiamy sobie, że jako ludzie miewamy zróżnicowane style myślenia. To prowadzi do wielu nieporozumień i podstawowych błędów w komunikacji. Jest to niezmiernie ważne nie tylko w życiu prywatnym każdego z nas, ale również w środowisku szkolnym, w pracy nauczyciel – uczeń.

Już teraz zapisz się na szkolenie coachingowe dla nauczycieli, Edu Coach ICI to najskuteczniejszy na rynku coachingowym kurs dla nauczycieli, pedagogów i dyrektorów. 

Edu Coach ICI 60 godzinny kurs coachingowy ONLINE, start 23.11.2022 r. 

Czym jest proces uczenia się?

Świadomość nauczycieli w kwestii stylów myślenia uczniów wydaje się być kluczem do odnajdywania i uwalniania ich potencjału, co spełnione skutkowałoby ogromnym wzrostem rozwoju ich umiejętności i kompetencji. Od stylu myślenia ucznia zależy to jak reaguje na zmiany w otoczeniu, jak komunikuje się z nauczycielem i rówieśnikami, w jaki sposób przetwarza zdobyte informacje, rozwiązuje problemy i podejmuje decyzje. To wszystko składa się na proces uczenia się, a żeby on stał się efektywny, to musi być zgodny z posiadanym stylem uczenia.

Jeżeli uczeń lub jego rodzic twierdzi, że nie potrafi się uczyć, prawdopodobnie nikt nigdy nie nauczył go jak ma to robić. Uczyć, bowiem umiemy się wszyscy ale powinniśmy to robić w sposób zróżnicowany, zgodny z preferencjami. Opisywaną teorię potwierdza wiele badań empirycznych nad systemami poznawczymi, przeprowadzanych przez psychologów  na przestrzeni lat (Rowe, Mock, Reid,Browning, Driver, Sternberg).

Coaching w edukacji – sprawdź dlaczego warto 

Jakie są typy systemów myślenia?

Uczniowie myślą używając swoich zmysłów:

• Wzrokowego – widzą w głowie obrazy
• Słuchowego – słuchają wewnętrznych dźwięków
• Kinestetycznego –czują doznania w ciele
• Węchowego – czują zapach
• Smakowego – smakują
• Dialogu wewnętrznego – mówią do siebie używając słów

Pozostaje pytanie jak nauczyć nauczycieli rozpoznawać różnorodność procesów poznawczych swoich uczniów i wykorzystywać tę wiedzę w praktyce. Doświadczeni nauczyciele zrobią to bez problemu poprzez analizę języka ciała ucznia.

Style myślenia – na jakiej podstawie są wyróżniane?

Bezpośrednio o tym, jakim stylem myślenia posługuje się uczeń wskazuje ruch jego gałek ocznych w momencie, kiedy szuka odpowiedzi na zadane pytanie. Gdy jego oczy wędrują w górę – oznacza to, że tworzy obrazy (system wzrokowy), kiedy kieruje wzrok na boki – że słyszy wewnątrz siebie dźwięki (system słuchowy), kiedy zwraca wzrok w dół – odczuwa (system kinestetyczny), w lewo w dół – prowadzi dialog wewnętrzny.

Style uczenia się. Słuchowcy, wzrokowcy, kinestetycy

Obserwując te niuanse można w łatwy sposób zdefiniować styl uczenia się ucznia i dostosować do niego sposób przekazywania wiedzy. Badania potwierdzające, że ruchy gałek ocznych są skorelowane z użyciem konkretnego obszaru mózgu, po raz pierwszy ukazały się w 1972 r. ( M.Kinsbourne, Eye and Head Turning Indicates Cerebral Lateralisation, Science MAgazine 1972, vol. 179, s. 539 – 54 ).

Warto zwrócić , również uwagę na pewne specyficzne słowa, których uczeń często używa. Kiedy zazwyczaj mówi: „widzę, patrzę, mam perspektywę, wizję, posiadam obraz, ogląd sytuacji, dostrzegam, koloryzuję, mam to przed oczami” prawdopodobnie mamy do czynienia z osobą reprezentującą styl wzrokowy.

Jeśli, natomiast w jego słowniku znajdują się zazwyczaj słowa: „ słucham i mówię, rozmawiam, dyskutuję, mam coś na końcu języka, słucham jednym uchem, mam wyostrzony słuch, czy głos  jak dzwon” jest to słuchowiec.

Charakterystyczne słowa dla kinestetyka to: „podnieść kogoś na duchu, dmuchać na zimne, w gorącej wodzie kąpany, śliska sprawa, pośpieszać, przeczucie, przepływ, intuicja, emocja”. Oczywiście styl uczenia się można rozpoznać wykonując test dostępny powszechnie w wielu publikacjach m. in. R. Linksman ,,W jaki sposób szybko się uczyć?”.; M. Bogdanowicz „ Uczeń z dysleksją w domu”.

Style uczenia się test

Trzeba natomiast pamiętać, że test nie może być używany jako jedyna forma diagnozowania systemu myślenia ucznia, a jest jedynie elementem składowym tego procesu. Wynik testu powinien zostać potwierdzony rozmową z uczniem i jego rodzicami, jak również współistnieć z analityczną, dokładną obserwacją.

Skuteczne strategie uczenia się. Jak nauczyć uczniów uczenia się?

Po obserwacji i zastosowaniu testu powinna zostać dopasowana do ucznia specyficzna dla niego strategia uczenia się, która pomoże mu w całości wykorzystywać swój potencjał. Dzięki temu będzie mu łatwiej się uczyć i zwiększy się jego motywacja, co w naturalny sposób przyczyni się do osiągania lepszych rezultatów w nauce. Niestety system edukacji w Polsce, w ogóle nie przykłada do tego wagi. Skupia się raczej na tym czego trzeba uczyć, a nie jak to robić żeby dotrzeć do uczniów. Tymczasem niewielkim wysiłkiem można sprawić, żeby osiągali oni lepsze wyniki.

Strategia ortograficzna

Na to jak to robić, wskazują różnorodne strategie uczenia się. Jedną z takowych jest strategia ortograficzna. Osoby, które dobrze radzą sobie z ortografią stosują specyficzną technikę: słysząc słowo, wizualizują je w umyśle porównując do zapamiętanej już wizualizacji, a następnie testują, używając odczuć (pozytywne lub negatywne emocje). Ten cykl powtarza się, aż do momentu kiedy słowo zostanie zapisane. Skuteczność strategii ortograficznej potwierdza m.in. badanie Thomasa Malloya z Instytutu Psychologii w Utah ( R.Dilts, T. Epstein, Dynamic Learning, California 1995).

Nauczyciel może nauczyć swoich uczniów poprawnej strategii ortograficznej. Żeby to zrobić może wykonać z nimi proste ćwiczenie: napisać w lewym górnym rogu tablicy (patrzenie w górę i w lewo poprawia pisownię dwa razy bardziej efektywnie niż wyobrażanie sobie słów – badanie 1985 r. Uniwersytet Moncton w New Brunswick Kanada) i poprosić aby „sfotografowali” oni ten wyraz w umyśle, dodając jakieś znaki szczególne np. kolor, czcionkę, styl, a następnie zmazać wyraz z tablicy, tak żeby nie był widoczny.

Następnym krokiem jest poproszenie uczniów, aby przeliterowali słowo z pamięci patrząc w tym samym kierunku (w górę i w lewo), wyobrażając sobie, że słowo nadal tam się znajduje. Na sprawdzianie z ortografii nauczyciel powinien przypomnieć uczniom, aby patrzyli w lewo i w górę i przywoływali z pamięci obraz tego słowa, który już wcześniej zwizualizowali. Należy zwrócić uwagę na to, że osoby leworęczne będą miały odwróconą strategię  (będą zapamiętywać słowo po prawej stronie u góry).

Czytanie ze zrozumieniem

Inną strategią jest efektywne czytanie ze zrozumieniem, które wymaga uruchomienia dwóch stylów myślenia wzrokowo-słuchowego. Czytając tekst uczeń powinien uruchomić wyobraźnię i wizualizować w głowie obrazy, które przychodzą, kiedy słyszy słowa. Po przeczytaniu fragmentu może zamknąć na chwilę oczy i zobaczyć wszystkie kolory, usłyszeć dźwięki, poczuć zapachy.

Sztuka zadawania pytań… przez ucznia

Inną strategią ułatwiającą rozumienie tekstu czytanego jest zadawanie pytań. Uczeń może zostać poproszony o wynotowanie wszystkich pytań jakie mógłby jego zdaniem zadać nauczyciel, pytając o przeczytaną pozycję.

Technik i strategii uczenia się jest bardzo wiele. Są one dostępne w wielu książkach, publikacjach naukowych, czy artykułach w Internecie. Najważniejsze jednak jest to, żeby służyły one uczniom zwiększając ich efektywność uczenia się i motywację do zdobywania wiedzy. Powinny być zatem dobrane indywidualnie do każdego, zważając na specyfikę stylów myślenia.

Nie zaprzeczalnym jest fakt, że Polskie środowisko edukacyjne powinno czerpać ze zgromadzonej przez lata wiedzy na temat stylów, technik i strategii uczenia się i dostosować program edukacyjny tak, aby nauczyciele potrafili i chcieli zwracać na ten aspekt uwagę. Wszystko to mając na uwadze dobro uczniów.

Gabriela Witek